www.kkkancelaria.pl » Odpracowanie bonu patriotycznego

Lekarze, którzy skorzystali z możliwości otrzymania wyższego wynagrodzenia w ramach rezydentury, w zamian za pracę na rzecz publicznej służby zdrowia coraz częściej mierzą się z problemem prawidłowego liczenia dni swojej pracy na poczet odpracowania bonu. W związku z tym Okręgowa Izba Lekarska w Gdańsku zwróciła się do Ministerstwa Zdrowia o zajęcie stanowiska w sprawie nieprawidłowości w tym zakresie.

Zobowiązanie w ramach bonu

Z art. 16j ust. 2b ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wynika, że osoba odbywająca szkolenie specjalizacyjne w trybie rezydenckim może zobowiązać się, że będzie wykonywać zawód na terytorium Polski i udzielać świadczeń w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia przez okres łącznie 2 lat. Zobowiązanie to musi zostać zrealizowane w okresie 5 lat po zakończeniu szkolenia specjalizacyjnego. Nie ma w tym zakresie znaczenia, kiedy ostatecznie lekarz uzyska tytuł specjalisty w danej dziedzinie. Co istotne świadczenia w ramach NFZ powinny być wykonywane co najmniej w wymiarze równoważnika jednego etatu. W zamian za to rezydent otrzymuje miesięczne wynagrodzenie zasadnicze wyższe o 700 zł (w wypadku dziedzin priorytetowych) albo 600 zł (w wypadku pozostałych dziedzin).

Krótszy okres pobierania bonu

Ustawodawca wprowadził ważne rozwiązanie dla osób, które decydują się na korzystanie z bonu dopiero w trakcie trwającego już szkolenia. W takim wypadku, zgodnie z art. 16j ust. 2g ustawy, dwuletni okres wykonywania zawodu ulega proporcjonalnemu skróceniu. Przykładowo zatem, rezydent w dziedzinie okulistyki, który będzie korzystał z bonu przez 2 lata (z 4 lat specjalizacji w tej dziedzinie), powinien odpracować tylko 1 rok, a nie 2 lata. Przepisy przewidują, że to wojewoda, który potwierdził zakończenie szkolenia specjalizacyjnego, powinien zawiadomić lekarza na piśmie jak długo powinno trwać odpracowanie bonu w konkretnym przypadku. Co ważne, ewentualne okresy wydłużające szkolenie specjalizacyjne (np. urlopy macierzyńskie, wychowawcze, zwolnienia chorobowe), nawet jeżeli wiążą się ze zwiększeniem świadczeń z tego tytułu, nie powodują wydłużenia okresu odpracowania bonu.

Obowiązek przekazania informacji przez lekarza

Ustawa przewiduje, że lekarz, który zakończył szkolenie specjalizacyjne powinien niezwłocznie przekazać wojewodzie pisemną informację o:

okresach i miejscach realizacji zobowiązania,
terminie zakończenia realizacji zobowiązania,
zamiarze wykonywania zawodu lekarza poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (do momentu wypełnienia zobowiązania),
podmiocie, w którym realizowane jest zobowiązanie, oraz każdorazowej jego zmianie.

Dodatkowe dokumenty

Oprócz pisemnej informacji do wojewody lekarz powinien przedłożyć zaświadczenia wystawione przez podmioty, w którym był on zatrudniony. Zaświadczenia takie podmioty powinny wydać na wniosek lekarza i zawierają one informacje o okresie oraz wymiarze czasu, w którym lekarz udzielał świadczeń opieki zdrowotnej w ramach NFZ. Jeżeli lekarz posiadał własną umowę na świadczenia z NFZ, stosowne zaświadczenie wystawia właściwy oddział wojewódzki Funduszu. Zaświadczenia te powinny zostać dostarczone wojewodzie w terminie 60 dni od zakończenia realizacji zobowiązania.

Rodzaj i liczba umów

Ustawa nie ogranicza w żadnym zakresie rodzaju umowy, w ramach której odbywa się odpracowanie bonu przez dotychczasowego rezydenta. Może być to zatem:

umowa o pracę,
umowa cywilnoprawna (kontraktowa, zlecenie),
wolontariat,
własna umowa lekarza z NFZ na świadczenia (np. w ramach praktyki).

Nie ma w tym wypadku znaczenia, czy jest to praca szpitalna, praca w poradni, w ramach POZ lub przy innych rodzajach świadczeń w ramach NFZ. Nie ma również znaczenia, w ilu podmiotach lekarz odpracowywał zobowiązanie – może być to zatem jeden podmiot albo kilka nakładających się lub następujących po sobie podmiotów.

Przeliczanie na godziny

Z uwagi na brak jednolitości obliczania przez wojewodów czasu do odpracowania, w szczególności odmiennego obliczania tego okresu przy umowach cywilnoprawnych, udało się uzyskać jednoznaczne stanowisko Ministerstwa Zdrowia, które podkreśliło, że sposób obliczania powinien być spójny dla wszystkich możliwych umów. Jak wskazało Ministerstwo, określanie poziomu realizacji zobowiązania przez lekarza, który pracuje w ramach umowy cywilnoprawnej powinno się odbywać w przeliczeniu na godziny. Ministerstwo przyjmuje, że do odpracowania, przy założeniu pełnych dwóch lat jest liczba godzin odpowiadająca poniższemu wzorowi:

104 tygodnie do odpracowania x 5 dni roboczych x 7 godz. 35 minut pracy

Dzięki przyjęciu takiego sposobu obliczenia do odpracowania są de facto dni robocze, a nie kalendarzowe, czyli maksymalnie 520 dni pracy w wymiarze pełnego etatu. Jeżeli wymiar etatu lub odpowiadających mu godzin pracy w ramach umowy cywilnoprawnej jest mniejszy, to nadal będzie to zaliczane na poczet zobowiązania, ale będzie skutkowało proporcjonalnym wydłużaniem jego czasu. Przykładowo odpracowywanie w wymiarze połowy etatu będzie równoznaczne z tym, że okres ten wydłuży się z 2 do 4 lat.

Problem urlopu wypoczynkowego

Niestety Ministerstwo Zdrowia nie zaakceptowało możliwości pomniejszania liczby dni lub godzin do odpracowania o czas przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego oraz odpowiedniego czasu przerwy w ramach umów cywilnoprawnych. Tym samym, owe 520 dni lub ich odpowiednik godzinowy powinny stanowić rzeczywiste dni udzielania świadczeń przez lekarza.

Dyżurów zaliczać nie wolno

Jednolite stanowisko Ministerstwa Zdrowia i wojewodów wskazuje, że na poczet realizacji zobowiązania nie zalicza się w ogóle godzin pracy dyżurowej. Nie wchodzą one bowiemw zakres równoważnika etatu w ramach zgłoszenia lekarza do Narodowego Funduszu Zdrowia. Osoby, które pracują w ramach NFZ jedynie incydentalnie (np. w tylko w ramach dyżurów) nie mają szans zrealizować zobowiązania w zakładanym okresie. Należy również pamiętać, że lekarz pracujący w warunkach normalnej ordynacji i dodatkowo na dyżurach będzie miał zaliczane na poczet zobowiązania jedynie godziny normatywne, a zatem okres odpracowania w jego przypadku nie ulegnie skróceniu.

Obowiązek zwrotu

Jeżeli lekarz nie wywiąże się ze zobowiązania, będzie on obowiązany do zapłaty karyw wysokości równej 75% iloczynu liczby miesięcy pobierania zwiększonego wynagrodzenia zasadniczego. Przy czym kara ta ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu w wypadku częściowego odpracowania tego zobowiązania. Przykładowo zatem lekarz, który przez okres jednego roku odpracowywał bon w wymiarze pełnego etatu będzie zobowiązany do zwrotu kwoty według poniższego obliczenia:

75% x liczba miesięcy pobierania bonu x 600/700 zł x 1/2

Obowiązek zwrotu jest nakładany na lekarza w drodze decyzji administracyjnej wojewody. Od wskazanej decyzji lekarzowi przysługuje prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy, a następnie ewentualna skarga do sądu administracyjnego.

Źródła:

- ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j., Dz.U. z 2024 r., poz. 1287),

- pismo MZ z dnia 10 marca 2025 r. RKLU.81222.72.2025.DR

adw. Damian Konieczny